Cerkak Lurah

LURAH

Swara azan Maghrib lagi bae keprungu gumontang saka mesjid kidul prptelon. Ora kaya byiasane, surup kuwi Pak Darman trima sembahyang ana omah. Ka­mangka padatan panjenengane mesthi tindak mesjid beba­rengan karo Bu Anjani, garwane. Dina iku bu guru sing isih katon ayu senajan wis yuswa kuwi pinuju repot. Wiwit awan mau panjenengane mung tansah utheg bae ana pawon gawe jajanan.

Durung rampung nandangi gaweyan ing mburi, Bu Anjani  kaget krungu lawang omahe  dithothog saka njaba. Panje­nengane nuli jumangkah mbukak lawang.

“Pak Guru wonten dalem?” ngono pitakone wong lanang gedhe dhuwur sing brengos lan jenggote katon ketel kuwi bareng Bu Anjani mbukak lawang.

“Wonten, mangga pinarak mlebet,” sambunge Bu Anjani ba­reng ngerti yen tamune kuwi Pak Gono, tanggane nunggal RT.

Ngerti ana tamu, Bu Anjani banjur memburi nggoleki si­sihane sing lagi sembahyang. Jroning batin kebak tandha pita­kon, ana apa wong siji kuwi kok gelem mertamu menyang omah­e. Kamangka padatan Pak Gono mono ora nate sanja. Sra­wunge wong siji kuwi pancen jembar, nanging yen karo Pak Darman  ora nate gelem nyaba. Sawise dikandhani gar­wane yen ana wong sing nggoleki,  rampung sembah­yang Pak Darman banjur me­nyang ruwang tamu.

“Sampun dangu Pak Go­no?” pitakone Pak Darman kanggo abang-abang lambe sinambi nyalami tamune.

“Sawatawis wekdal, Pak Guru. Nyuwun pangapunten me­nawi ngganggu,” sam­bung­e Pak Gono  grapyak.

“Ah mboten dados mena­pa. Kula malah remen mena­wi wonten sedherek ingkang purun mara sanja, saged di­pun ajak tukar kawruh.”

Wong loro banjur ngobrol ngalor ngidul. Senajan Pak Darman ora tau jagongan ka­ro tamune sing isih tangga nung­gal RT kuwi, nanging pe­ngalamane minangka guru njalari panjenengane bisa  go­lek bahan sing kena dianggo omong-omongan. Semono uga Pak Gono,  minangka wong sing jembar srawunge bisa ngimbangi apa sing dikandhakake dening Pak Darman.

Sawise sawetara wektu anggone padha omong-omong kothong, Pak Gono banjur wiwit ngandharake rancangane. Dheweke mbombong atine Pak Darman supaya gelem macung ing pilihan kepala desa sing arep diadani wulan ngarep. Anggone padha pirembugan saya suwe  saya gayeng sawise Bu Anjani ngladekake unjukan lan camilan.

“Macung dados kepala desa samenika wragadipun ka­thah,” Pak Darman nanggapi kandhane tamune kuwi kanthi sareh.

“Panjenengan sampun kesesa nglokro, Pak Guru. Awit masyarakat sampun sami nyengkuyung,” Pak Gono terus mbom­bong atine Pak Darman.

“Nanging menawi jago sanesipun mengke nyebar arta, rak mboten saged angsal suwanten kula.”

“Sampun kalih dasa taun langkung panjenengan dados guru wonten desa mriki. Sampun kathah murid panjenengan ingkang dados tiyang. Kula kinten sedaya badhe milih guruni­pun tinimbang tiyang sanes menawi panjenengan majeng. Kasetyanipun murid dhumateng guru kula kinten mboten saged dipun………….

Sumber : Majalah Panjebar Semangat

Cempala

Cempala ngrupikaken piranti sisan ‘senjata’ kunjuk dalang konjuk nyukakaken samukawis kengken, sae dhateng wiraniyaga, wiraswaramaupun waranggana.bentukipun artistik sanget, kadosaken meru. piyambakipun sanguh dipungebagaken ing kotak, dados keprak, sanguh ugi datheng kepyak,telu/sekawan lempengan logam ingkang digantungkan ing kotak ringgit. ing kala datheng kalih tangan dalang saweg nyepeng ringgit – uga niki ingkangunik – mila jejibahan konjuk ngungelaken keprak kersaa kepyak, kaliyan tetapngginakaken cempala, dipuntumindakake dening suku tan ki dalang. Cempala– kaliyan desain samekaten rupi punika – badhe dijepit ing antawis ibu driji uga driji telunjuk punikanipun.

Ngginakaken cempala mbetahaken latian konjuk ndening tingkatan ketrampilantertentu. nggebag kotak kaliyan cempala, Ki Dalang saged mileh macem-macem kebokmenawen pamungu kawontenan kaliyan dhodhogan, kados enten-enten, pathetan, kombangan. saged ugi dados kengken dhatengkarawitan konjuk mengawali, ngewahi, sirep, gesang utawi ngendelakengamelan. ugi saged dipunginakaken konjuk nyukakaken ilustrasi adegan,kados suwanten suku jaran, suwanten peperangan uga benten-benten. artosipun, nalika datheng kalih sigar tangan ki dalang saweg ngringgit, milakeprak utawi kepyak saged ugi mungel.

Mukawis keprigelan ingkang awis saged dipunningal dening para paningali ringgit, amargi biyasanipun piyambakipun saweg nyamleng ndhereki adeganingkang dipuntampilaken ing kelir (layar). Padahal konjuk mencapai tingkatkeprigelan kesebat, satiyang dalang kedah numindakake latian-latian ingkangintensif. ebo mboten, kaping sekawan anggota badan, tangan uga suku kedah terus ngabah, sementara manahan uga pandangan terfokus ing menapa ingkang dipunpajengaken piyambakipun ing layar / kelir.

Blencong

Blencong lebet istilah pedalangan langkung nunjuk dhateng mukawis pirantos panempuhan konjuk tunjukan ringgit ing masa lampau ingkang ngginakaken badhe besem lisah krambil. Lampu blencong niki nduwe bentuk rupi-rupi enten ingkang nduwe bentuk kados peksi Jatayu, enten ingkang nduwe bentuk kados celengan kaliyan suwiwi kiwa uga tan. Blencong niki kedamel saking kajeng nduwe jejer utawia perunggu, kaliyan lubang ing madya konjuk menaruhlisah uga nggadhahi sumbu ingkang sowan datheng arah kelir/ layar.

Blencong ngrupikaken pirantos panempuhan ingkang nduwe gina konjuk nggesangaken bayangan ringgit ing kelir/layar. ringgit ingkang nggadhahi cetdasar prada jene badhe keningal langkung gesang. mekaten ugi bayanganingkang dipunpikantukaken menawi dipunningal saking wingking layar badhe keningal langkung artistik. Terpaan angin majeng sumbu blencong badhe mbekta efek piyambak ing ringgit ingkang saweg dipuntampilaken dening satiyang dalang.

Dalang betah mengecek uga membenahi konjuk nggeret sumbu blencongkajengipun mboten padam uga sinarnya sami kaliyan kebetahan pergelaran.setunggal pirantos benten ingkang namanyasumpit dibetahaken konjukmenjepit sumbu blencong ingkang biyasanipun kedamel saking bebed utawikapas ingkang sampun dipunbentuk kados tangsul. kengatos-atosan satiyangDalang ugi mutlak dibetahaken lebet ngginakaken sumpit niki, amargi percikanlatu blencong gampil mbesem bebed ingkang dipunengge dening Dalang.

Nanging blencong kala niki sampun awis dipunkanggekaken amargi dipunanggep mboten praktis uga sinarnya kirang pajar. ing perkembangannyablencong dipungantosaken kaliyan lampu petromak. ing zaman ingkang sarwa listrik niki blencong dipungantos kaliyan lampu bohlam (lampu pijar), bahkankala sakmenika amargi pergelaran ringgit asring dipunwontenaken inglapangan wiyar uga akbar mila lampu blencong dipungantosaken kaliyan lampuhalogen (sawarni lampu mobil) 1000 watt.

Pergelaran ringgit ingkang ngginakaken lampu blencong ing kala sakmenika namung enten ing keraton kamawon uga namung konjuk acara ritual khususkados ruwatan uga pentas pesanan para turis manca nagari ingkang mbadhenipergelaran ringgit kados sejatosipun tempo riyen.

Kuncup mawar sagagang

Kuncup mawar sagagang

puspita endah arum angambar

megar semarak ngrenggani bumi iki

eman thukul ing grumbul peteng lelimengan

kagubel eri lan pasuketan

R.A. Kartini putri ayu kembange pertiwi

merak ati luhur ing pambudi

alus anteng merbawani

cerdhas trampil wicaksana

lahir ing satengahing mendhung peteng angendanu

nalika kaum wanita karegem kenceng ing adat pingitan

wanita tan kena ngudi kawruh ngangsu kapinteran

wanita tan kena mlebu ing pawiyatan

wanita tinitah asor tanpa aji

R.A. Kartini darbe gegayuhan lahur minulya

pengin ngentasake kaum wanita saka adat kuna

pengin ngentasake kaum wanita saka adat pingitan

pengin ngentasake kaum wanita saka jurang kasangsaran

Kuncup mawar darbe tekad kuat

wani miyak grumbul pepetenge jaman

ndhobrag lawang pingitan

rawe-rawe rantas malang-malang putung

wanita nduweni hak kang padha klawan priya

Gusti paring sunar pepadhang

gegayuhane kuncup mawar bisa kasembadan

wanita bisa oncat saka jurang kasangsaran

wanita nduweni hak kang padha klawan priya

eman…durung nganti tuntas ing samu barang

katerak garising pepesthen

kuncup mawar sagagang kapunthes ludhes pepes

tumiba kumleyang

ajur ngrungkebi bumi

sumber. Majalah Penjabar Semangat

Jaman Edan

donyane tansaya peteng

kalimput pedhut dhedhet lelimengan

rasane seseg ana jeron dhadha

ambegan dawa ora bisa

donyane jare tambah bawera

nyatane saya ora mingsra

jalaran saking akehing manungsa

kang padha kelangan tresna

tresna nyang pepadha

tresna nyang dalan padhang ilang

mung kari gambaran kledhang-kledhang

kabeh sarwa pating regemeng

kaya gendruwo neng pinggir keren

Sumber. Majalah Penjabar Semangat

Lelakon Seragam Putih Biru

Dina iki…

Nalika aku mlebu ruwangan iki,

Gegambaran crita kang kawuri

Kaentha cetha,

Kadya kipas ngawe-awe ing angenku

Nalika sliramu lungguh ing bangku iku

Nganggo sragam putih biru

Wolulas taun kepungkur

Nalika sliramu takon

Sapa kenya sakelas iki kang kumisen?

Sebel, sengit, gela…

Surake kanca gawe wirange ati

Geneya setengah taun candhake

Nawalamu teka ndalidir

Nelakake kayungyunmu

Nanging ati iki wis daktutup rapet

Nganti seprene

Kekancan iku prayogane

Sepira gedhene katresnanmu

Amung sliramu kang nyumurupi

Kagawa terus namaku ing yogamu

Amung sliramu kang mangerteni

Semplah

Mitra Nelangsa ing Mungkid

Rong puluh taun kepungkur

Rikala kita prasetya ing ngarep na’ib

Sliramu bakal setya mecaki ngaurip

Runtang-runtung bebarengan tanpa sisip

Ananging…

Sedyamu iku apa mung lamis

Meruhi kahanan sak nyatane atiku pengin nangis

Jebul awakmu mbok iris-iris

Ragamu kok wenehke aku

Nanging atimu…

Kok selehna wong liya

Aku semplah

Dhiajeng…

Aku keranta-ranta

Iki salahku amarga ora pana

Utawa awakku kang ora satriya

Menangi sliramu gandheng priya liya

Ananging mung tak jarna tanpa suwala

Dhuh Gusti kula nyuwun sabar

Mugi ati kula pun paringi jembar

Gesang bebrayan paringi lancar

Langgeng sak lawase mboten bubar

sumber. Majalah Penjabar Semangat

Crita Winih

cepet!

enggal tuwuh kang tinanem

supaya gawe ati dadi ayem

kanggo nyebar kabar

menawa bumi kinasih

tetep dadi dedalane ngaurip

cepet!

enggal jumedhul gegodhongan

kareben kabeh bisa disapih

minangka jangkah sikil

tetep nyangga rasa mongkog

senajan sawah tansah karoban mangsa

cepet!

enggal dadi karep

bisa madhangi jagat

ginelar ing ngarep dalan rasa

nyapih tekane dewi sri

kasunyatan mung dadi impen

sumber. Majalah Penjabar Semangat 

Ayat-ayat Gusti Allah

Nalika bun wayah esuk tumetes

Mung suket, godhong lan kewan gegremetan kang atur syukur

Manungsa wus kadhung ndengangak ngukur bantala

Ngetung etung isine gelaring jagad kang semrawut

Kabuntel nalar kang kebak paeka

Ah…wus dudu bun kang tumiba

Nanging banjir bandhang ngebaki ratan lan kali

Ayat ayating Gusti Allah kang teka…?

Nggawa banten kang tanpa kanyana-nyana…

Amarga saka pokale wingi uni kang lagi lali

Yen ta kabeh mau ijih ana kang kagungan karya

Aja dha sembrana midak bantala tanpa cecala

Ngawiyat ya mung dha golek suka…ah

Kapan ati iki kober ngukur dosa…?

Nalika para wikan lan winasis kandha… yen ta donya iki wus kari sagegeming asta

Tandha tandha kiyamat kang bakal teka…

Ayo ndang ngudi salira lan jiwa… sujud kanthi ati tumenga…

Nedya ndandani tumindak kang duraka…najan kari umur kang sisa…

Ka’bah

Ka’bah

Kairing assalamu’alaikum tak dhodhog korining atimu

Tanpa kendhat tak aturke puji syukur ing ngarsane

Illahi Robbi

Sinambi tansah ngagungake asmaMu

Ngalembana kamulyanMu

Hamemuji kasucenMu

Ya Allah

Cahya sumunar saka endahing wewangunanmu

Cumlorot gumebyar gilar-gilar pelataran kang gumelar

Rinengga dedeg pideksa pilar-pilar Baitul Rahman

kang mageri

Endahing sesawangan nunjem telenging ati

Nggeterake qalbu lan nurani

Angrangin suwarane adzan ngumandhang

Mijil saka menara-menara gagah merbawani

kang amayungi

Aku ngadeg njegegreg kamitenggengen

Kanthi ati kebak panyandra pangalembana

Marang apa kang ngegla wela-wela sakngarepe netra

Mbaka siji luhku tumetes

Nelesi gumilape pelataran marmer kang meneng ambisu

Sengkut ngetung ewoning jangkah para jamaah

tamune Allah

Ya Allah

Muga keparenga dlamakanku kang kebak reridhu

Jumangkah hangubengi ka’bah

Aku nglenggana dhuh Gusti

amung marga pinaringan inayah lan hidayahMu

para jamaah iku, kalebu aku

kang tansah anyukuri marang sakabehing peparingMu

saha ikhlas nindakake dhawuh-dhawuhMu

Nyingkur apa kang dadi wewalerMu

Kepareng ngidak bumimu kang suci satuhu

Ka’bah

Ing pangkonmu aku sedhekah amarikelu

Tak wasuh dosa-dosa kang nglelemerti raga

Ri ri bebondhotan kang ngracuti ati

Tak pendhem jero ing ngisoring beteng taqwa

lan imanku

Ka’bah

Ngrumangsani yen mung jejere titah sawantah

Aku pasrah sumarah

Muga ingapura sak kabehing dosa-dosa

Tinebihna saka godha pamilutan para drubiksa

Tansah pinayungan kawilujengan katentreman

Ginanjar barokah inayah lan hidayah sak wayah-wayah

Ing tembe kinanthi para malaikat

Nyecep madu kanikmataning alam kaswargan

Lamat-lamat saka kadohan

Kapireng endahe dzikir lan shalawat nabi

Kadya kekidungane para widodari

Ing taman surgawi

Ka’bah

Kiblating manembah para muslim muslimah,

Jiwa ragaku pancen wis bali

Nanging

Ati lan sanubariku

isih keri

Nganti saiki